Yıl yıl belli oldu: Hayatınızı uzatan ve kısaltan faktörler
Geçen hafta ABD'li araştırmacılardan oluşan bir ekip, 1965'ten sonra doğan herkesin daha kısa yaşam beklentisine sahip olma ihtimalinin daha yüksek olduğunu duyurdu.
Araştırmada abur cubur tüketiminin katkıda bulunan önemli faktörlerden biri olduğu belirtiliyor. Ancak giderek artan stresli yaşam tarzlarımız, zayıf zihinsel sağlığımız, obezite ve hareket eksikliğimiz de bunda rol oynuyor.
Michigan Üniversitesi'nin 2021'de yaptığı başka bir araştırma, tek bir sosisli sandviçin yaşam beklentinizi 38 dakika azaltabildiğini, ancak bir parça somonun yaşam sürenizi 70 dakika uzatabildiğini ortaya çıkardı.
Tüm bunlarla birlikte bilim insanları, yaşlanma sürecinizi nasıl yavaşlatabileceğinizi, biyolojik yaşınızı nasıl düşürebileceğinizi ve aslında ömrünüze sağlıklı, sağlıklı yıllar nasıl ekleyebileceğinizi görmek için dikkat edebileceğiniz önerilerde bulunuyor.
Yaşamı kısaltan faktörlerin de yer aldığı bu listede siz hangilerini yapıp yapmadığınızı biliyor musunuz?
İşte yaşamı uzatan ve kısaltan faktörler…
İYİ UYUMAK +4,7 YIL
Harvard Tıp Fakültesi tarafından 2023 yılında yapılan bir araştırma, her gece 7-9 saat uyumanın erkeklerin yaşam beklentisini 4,7 yıl, kadınların ise 2,4 yıl artırabildiğini ortaya çıkardı.
KARARINDA İÇMEK +1 YIL
Yapılan araştırmalar ara sıra içilen bir kadeh şarap veya biranın potansiyel ömrünüze bir yıl ekleyebileceğini (veya biyolojik yaşınızı bir yıl kısaltabileceği) söylüyor. Ancak önerilen limitleri aşan her içki (haftada 14 birim veya altı bardak şarap veya altı litre bira) hastalık riskinizi artırır ve ömrünüzü kısaltır.
DÜZENLİ CİNSEL HAYAT + 4-7 YIL
Royal Edinburgh Hastanesi'nden klinik nöropsikolog Dr. David Weeks, “Süper Gençlerin Sırları” kitabında yayınlanan uzun vadeli bir çalışmada, düzenli seksle gelen stres azalması, artan tatmin düzeyi ve daha iyi uykunun, yaşam sürenizi 4 ila 7 yıl arasında iyileştirebileceğini söyledi.
AKTİF OLMAK +4 YIL
Birçoğumuz her hafta 150 dakikalık aerobik egzersizi gibi önerilen aktivite hedeflerine ulaşmakta zorlanıyoruz, ancak iyi haber şu ki, her türlü aktivite hayatınıza yıllar katıyor. 2012'de Journal of Aging Research'te yayınlanan büyük bir incelemeye göre, düzenli fiziksel aktivite yaşam beklentinizi 4 yıla kadar artırabilir.
BOL SU İÇMEK +15 YIL
Doktorlar dehidrasyonun kandaki tuz düzeylerini artırdığını, bunun da yaşlanma sürecini hızlandırabileceğini ve kronik hastalıkları hızlandırabileceğini biliyor. Fareler üzerinde yapılan çalışmalarda hafif dehidrasyon, yaşam beklentisini altı ay kısaltmak için yeterliydi, bu da insan açısından 15 yıla eşdeğerdi.
BOL MEYVE, CEVİZ VE TOHUM TÜKETMEK +10,8 YIL
İyi bir beslenmenin sağlığımız üzerindeki etkisine şüphe yok ve 2023 yılında Nature dergisinde yayınlanan Birleşik Krallık Biobank'ın bir araştırmasına göre, sağlıksız bir beslenmeden tam tahıllar, kuruyemişler, meyveler açısından zengin sağlıklı bir beslenmeye geçiş yapan erkekler ve kadınlar için sırasıyla 10,9 ve 10,4 yıllık yaşam beklentisi artıyor.
SİGARAYI BIRAKMA +10 YIL
ABD Hastalık Önleme Merkezlerine göre, sigarayı bıraktıktan 5 ila 10 yıl sonra kanser riskiniz yarı yarıya azalıyor ve sigarayı bıraktıktan 20 yıl sonra bu risk, hiç sigara içmeyen birininkine yakın oluyor. Yani sigarayı bırakmak potansiyel olarak yaşamınıza 10 yıl katabilir.
İYİ BİR İLİŞKİ +BİRLİKTE GEÇİRDİĞİNİZ HER ON YILDA 1,5 YIL
Yeni Zelanda'daki çiftler üzerinde 2020 yılında yapılan bir analiz, romantik bir ilişkiye dahil olmanın biyolojik yaşlanma sürecini ne ölçüde yavaşlattığını ve toksik bir ilişkinin bunu ne ölçüde hızlandırdığını ölçtü. Araştırmacılar, olumlu ilişkiler içinde olan kişilerin yüzde beş daha yavaş yaşlandığını, zayıf bir ilişkisi olan (veya ilişkisi olmayan) kişilerin ise yüzde 20 daha hızlı yaşlanma eğiliminde olduğunu buldu.
Genel olarak araştırmacılar, bekar olmakla karşılaştırıldığında bir ilişki içinde olmanın, birlikte olduğunuz her on yıl için (bu süre boyunca her şeyin uyumlu olup olmadığına bakılmaksızın) ömrünüzde fazladan 1,5 yıl anlamına gelebileceğini tespit etti.
EĞİTİM +1,4 YIL
Eğitim, daha iyi bir sağlıkla ilişkilendiriliyor; çalışmalar, ne kadar çok eğitime sahip olursanız, daha iyi bir işe (iyi maaş veren ve sağlığınızı riske atmayan bir işe) sahip olma ve sağlıklı bir yaşam tarzı benimseme olasılığınızın da o kadar yüksek olduğunu gösteriyor. Araştırmalar, iyi eğitim ve diploma alan kişilerin yaklaşık 1,4 yıl daha uzun yaşama eğiliminde olduğunu gösteriyor.
İNCE BEL ÇEVRESİ +3-5 YIL
Mayo Clinical Proceedings dergisinde 2014 yılında yayınlanan bir inceleme, beli 109 cm olan erkeklerin 40 yaşından sonra yaşam beklentisinin üç yıl daha düşük olduğunu ve bel ölçüsü 94 cm veya daha yüksek olan kadınların yaşam beklentisinin 3 yıl daha düşük olduğunu buldu.
İNANÇLI OLMAK +4 YIL
Ohio Eyalet Üniversitesi'ndeki bilim insanlarının 2018'de yaptığı bir araştırma, dini inançlara sahip insanların, dini inançlara sahip olmayanlardan yaklaşık dört yıl daha uzun yaşadığını ortaya çıkardı.
GÖNÜLLÜ OLMAK +1 YIL
Gönüllü olma nedeniniz kendinizden ziyade başkalarına yardım etmek olduğu sürece, çöp toplamak veya bir hayır kurumu dükkanında yardım etmek için harcadığınız zaman ömrünüzü uzatabilir çünkü gönüllülük eyleminin zihinsel ve fiziksel sağlığı iyileştirdiği ve hastalıkları önlediği biliniyor.
BULMACA ÇÖZMEK +10 YIL
Beyni zorlamak Alzheimer gibi demansa neden olan hastalıkları önleyemese de doktorlar bunun bir tampon ("bilişsel rezerv" adı verilen) oluşturmaya yardımcı olabileceğine inanıyorlar; bu da zihinsel yetilerinizi daha uzun süre koruyacağınız ve sonuçta daha uzun yaşayacağınız anlamına geliyor.
2020 yılında Exeter Üniversitesi ve Kings College London'dan araştırmacılar 50 yaşın üzerindeki 20.000 kişiyi test etti ve düzenli olarak kelime ve sayı bulmacalarına katılanların, gerçek yaşlarından 10 yıl daha genç bir beyin fonksiyonuna ve daha keskin beyinlere sahip olma eğiliminde olduklarını buldu.
ŞEHİRDE EMEKLİLİK +1 YIL
Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'ndeki araştırmacılar, 65 yaşınızın üzerinde olduğunuzda kırsal bir ortamdan kentsel bir ortama geçmenizin, muhtemelen daha kolay ulaşılabilir tıbbi bakım nedeniyle, size fazladan bir yıllık yaşam sağladığını tespit etti.
Uzmanlar bu faktörler dışında ömrü kısaltan maddeleri de şu şekilde sıralıyor…
ÇOCUK SAHİBİ OLMAK -ÇOCUK BAŞINA 7 YIL
Yakın zamanda yapılan bir araştırma, hamileliğin vücuda verdiği zararın kadınların yaşlanma sürecini yaklaşık üç ay hızlandırabildiğini buldu, ancak bu, bebek doğmadan önceydi. 2021'de yapılan başka bir araştırma da, bir bebeğin hayatının ilk altı ayındaki uyku eksikliğinin, yeni annelerin biyolojik yaşını yedi yıla kadar kısaltabileceğini buldu.
STRESLİ BİR HAYAT YAŞAMAK -2,8 YIL
Finlandiya'daki araştırmacılar, ağır stres altında olmanın yaşam beklentisini erkeklerde 2,8 yıl, kadınlarda ise 2,3 yıl kısaltabildiğini buldu. Bağışıklık sistemini düşüren ve kalp sağlığını etkileyerek yüksek tansiyon, mide ülseri ve kalp-damar hastalıklarına yol açan stres hormonu kortizolün sürekli yüksek seviyelerinin olduğu biliniyor.
TÜM GÜN OTURMAK -8 YIL
Hareketsiz bir yaşamın sağlığınız için sigara içmek kadar kötü olduğu bulundu ve Kaliforniya Üniversitesi tarafından yapılan araştırmalar, her gün on saat veya daha fazla oturmanın sizi sekiz yıla kadar yaşlandırabileceğini ortaya çıkardı.
YÜKSEK TANSİYON -6 AY İLE 3 YIL ARASI
Yüksek tansiyon böbrek hastalığı, kalp krizi, felç ve kalp yetmezliği riskini artırır. Çalışmalar, üst hedef olan 140/90'ın üzerine düzenli olarak çıkmanın, yaşınıza bağlı olarak yaşam beklentisinde 6 ay ile 3 yıl arasında bir azalma anlamına gelebileceğini gösteriyor.